Learning lessons from the past

Learning lessons from the past

Many past societies collapsed or vanished, leaving behind monumental ruins such as those that the poet Shelley imagined in his sonnet, Ozymandias. By collapse, I mean a drastic decrease in human population size and/or political/economic/social complexity, over a considerable area, for an extended time. By those standards, most people would consider the following past societies to have been famous victims of full-fledged collapses rather than of just minor declines: the Anasazi and Cahokia within the boundaries of the modern US, the Maya cities in Central America, Moche and Tiwanaku societies in South America, Norse Greenland, Mycenean Greece and Minoan Crete in Europe, Great Zimbabwe in Africa, Angkor Wat and the Harappan Indus Valley cities in Asia, and Easter Island in the Pacific Ocean.

The monumental ruins left behind by those past societies hold a fascination for all of us. We marvel at them when as children we first learn of them through pictures. When we grow up, many of us plan vacations in order to experience them at first hand. We feel drawn to their often spectacular and haunting beauty, and also to the mysteries that they pose. The scales of the ruins testify to the former wealth and power of their builders. Yet these builders vanished, abandoning the great structures that they had created at such effort. How could a society that was once so mighty end up collapsing?

It has long been suspected that many of those mysterious abandonments were at least partly triggered by ecological problems: people inadvertently destroying the environmental resources on which their societies depended. This suspicion of unintended ecological suicide (ecocide) has been confirmed by discoveries made in recent decades by archaeologists, climatologists, historians, paleontologists, and palynologists (pollen scientists). The processes through which past societies have undermined themselves by damaging their environments fall into eight categories, whose relative importance differs from case to case: deforestation and habitat destruction, soil problems, water management problems, overhunting, overfishing, effects of introduced species on native species, human population growth, and increased impact of people.

Those past collapses tended to follow somewhat similar courses constituting variations on a theme. Writers find it tempting to draw analogies between the course of human societies and the course of individual human lives – to talk of a society’s birth, growth, peak, old age and eventual death. But that metaphor proves erroneous for many past societies: they declined rapidly after reaching peak numbers and power, and those rapid declines must have come as a surprise and shock to their citizens. Obviously, too, this trajectory is not one that all past societies followed unvaryingly to completion: different societies collapsed to different degrees and in somewhat different ways, while many societies did not collapse at all.

Today many people feel that environmental problems overshadow all the other threats to global civilisation. These environmental problems include the same eight that undermined past societies, plus four new ones: human-caused climate change, build up of toxic chemicals in the environment, energy shortages, and full human utilisation of the Earth’s photosynthetic capacity. But the seriousness of these current environmental problems is vigorously debated. Are the risks greatly exaggerated, or conversely are they underestimated? Will modern technology solve our problems, or is it creating new problems faster than it solves old ones? When we deplete one resource (e.g. wood, oil, or ocean fish), can we count on being able to substitute some new resource (e.g. plastics, wind and solar energy, or farmed fish)? Isn’t the rate of human population growth declining, such that we’re already on course for the world’s population to level off at some manageable number of people?

Questions like this illustrate why those famous collapses of past civilisations have taken on more meaning than just that of a romantic mystery. Perhaps there are some practical lessons that we could learn from all those past collapses. But there are also differences between the modern world and its problems, and those past societies and their problems. We shouldn’t be so naive as to think that study of the past will yield simple solutions, directly transferable to our societies today. We differ from past societies in some respects that put us at lower risk than them; some of those respects often mentioned include our powerful technology (i.e. its beneficial effects), globalisation, modern medicine, and greater knowledge of past societies and of distant modern societies. We also differ from past societies in some respects that put us at greater risk than them: again, our potent technology (i.e., its unintended destructive effects), globalisation (such that now a problem in one part of the world affects all the rest), the dependence of millions of us on modern medicine for our survival, and our much larger human population. Perhaps we can still learn from the past, but only if we think carefully about its lessons.

Những bài học lịch sử

Nhiều xã hội trong quá khứ đã sụp đổ hoặc biến mất, để lại những tàn tích vĩ đại như những gì mà nhà thơ Shelley đã tưởng tượng trong tác phẩm của mình, Ozymandias. Suy sụp, ý tôi là sự giảm mạnh về quy mô dân số và / hoặc sự phức tạp về chính trị / kinh tế / xã hội, trên một khu vực đáng kể, trong một thời gian dài. Theo những tiêu chuẩn đó, hầu hết mọi người sẽ coi các xã hội trong quá khứ sau đây là nạn nhân nổi tiếng của sự sụp đổ toàn diện chứ không phải là sự suy giảm nhỏ: Anasazi và Cahokia trong ranh giới của Hoa Kỳ hiện đại, các thành phố Maya ở Trung Mỹ, Moche và Các xã hội Tiwanaku ở Nam Mỹ, Norse Greenland, Mycenean Hy Lạp và Minoan Crete ở Châu Âu, Great Zimbabwe ở Châu Phi, Angkor Wat và các thành phố ở Thung lũng Harappan Indus ở Châu Á, và Đảo Phục sinh ở Thái Bình Dương.

Những tàn tích vĩ đại do các xã hội trong quá khứ để lại khiến tất cả chúng ta mê mẩn. Chúng tôi ngạc nhiên về chúng khi lần đầu tiên chúng tôi học về chúng thông qua hình ảnh khi còn nhỏ. Khi lớn lên, nhiều người trong chúng ta lên kế hoạch cho các kỳ nghỉ để trải nghiệm chúng ngay từ đầu. Chúng tôi cảm thấy bị thu hút bởi vẻ đẹp ngoạn mục và đầy ám ảnh của chúng, cũng như những bí ẩn mà chúng đặt ra. Quy mô của khu di tích minh chứng cho sự giàu có và quyền lực trước đây của những người xây dựng chúng. Tuy nhiên, những người xây dựng này đã biến mất, từ bỏ những công trình kiến trúc vĩ đại mà họ đã nỗ lực tạo ra. Làm thế nào một xã hội từng rất hùng mạnh lại có thể sụp đổ?

Từ lâu người ta đã nghi ngờ rằng nhiều sự rời bỏ bí ẩn đó ít nhất một phần do các vấn đề sinh thái gây ra: con người vô tình phá hủy tài nguyên môi trường mà xã hội của họ phụ thuộc vào. Nghi ngờ về tự sát sinh thái ngoài ý muốn (ecocide) đã được xác nhận bởi những khám phá được thực hiện trong những thập kỷ gần đây của các nhà khảo cổ học, khí hậu học, sử học, cổ sinh vật học và các nhà nghiên cứu về phấn hoa. Các quá trình mà các xã hội trong quá khứ đã tự hủy hoại chính mình bằng cách làm tổn hại đến môi trường của họ được chia thành tám loại, có tầm quan trọng tương đối khác nhau trong tùy từng trường hợp: phá rừng và hủy hoại môi trường sống, vấn đề đất, vấn đề quản lý nước, săn bắn quá mức, đánh bắt quá mức, ảnh hưởng của các loài du nhập lên các loài bản địa, sự gia tăng dân số của con người và sự gia tăng tác động của con người.

Những sự sụp đổ trong quá khứ đó có xu hướng tuân theo các quá trình gần giống nhau tạo thành các biến thể của một nguyên nhân. Các nhà văn cảm thấy thật hấp dẫn khi rút ra những phép loại suy giữa quá trình xã hội loài người và quá trình cuộc sống của mỗi con người – để nói về sự ra đời, tăng trưởng, đỉnh cao, tuổi già và cái chết cuối cùng của một xã hội. Nhưng phép ẩn dụ đó được chứng minh là sai đối với nhiều xã hội trong quá khứ: họ suy giảm nhanh chóng sau khi đạt đến số lượng và quyền lực đỉnh cao, và sự sụt giảm nhanh chóng đó hẳn đã gây bất ngờ và sốc cho công dân của họ. Rõ ràng, chu trình này không phải là chu trình mà tất cả các xã hội trong quá khứ đều tuân theo một cách nhất quán: các xã hội khác nhau sụp đổ ở những mức độ khác nhau và theo những cách khác nhau, trong khi nhiều xã hội không hề sụp đổ.

Ngày nay, nhiều người cảm thấy rằng các vấn đề môi trường làm lu mờ tất cả các mối đe dọa khác đối với nền văn minh toàn cầu. Những vấn đề môi trường này bao gồm tám vấn đề tương tự đã làm suy yếu các xã hội trong quá khứ, cộng với bốn vấn đề mới: biến đổi khí hậu do con người gây ra, tích tụ hóa chất độc hại trong môi trường, thiếu hụt năng lượng và việc con người sử dụng tối đa khả năng quang hợp của Trái đất. Nhưng mức độ nghiêm trọng của những vấn đề môi trường hiện nay đang được tranh luận sôi nổi. Rủi ro có bị phóng đại quá mức, hay ngược lại, chúng bị đánh giá thấp? Liệu công nghệ hiện đại có giải quyết được các vấn đề của chúng ta hay nó đang tạo ra các vấn đề mới nhanh hơn việc giải quyết các vấn đề cũ? Khi chúng ta cạn kiệt một nguồn tài nguyên (ví dụ như gỗ, dầu, hoặc cá biển), chúng ta có thể tin tưởng vào việc có thể thay thế một số tài nguyên mới (ví dụ như nhựa, năng lượng gió và mặt trời, hoặc cá nuôi) không? Chẳng phải tốc độ gia tăng dân số của loài người đang giảm xuống, tức là chúng ta đã đi đúng hướng để dân số thế giới chững lại ở một con số có thể kiểm soát được?

Những câu hỏi như thế này chứng minh tại sao những sự sụp đổ nổi tiếng của các nền văn minh trong quá khứ lại mang nhiều ý nghĩa hơn là một bí ẩn hảo huyền. Có lẽ có một số bài học thực tế mà chúng ta có thể học được từ tất cả những lần sụp đổ trong quá khứ. Nhưng cũng có những khác biệt giữa thế giới hiện đại, và các xã hội trong quá khứ với chính các vấn đề của nó. Chúng ta không nên ngây thơ đến mức nghĩ rằng nghiên cứu lịch sử sẽ mang lại những giải pháp đơn giản, có thể chuyển giao trực tiếp cho xã hội của chúng ta ngày nay. Chúng ta khác với các xã hội trước đây ở một số khía cạnh khiến chúng ta có nguy cơ thấp hơn họ; một số khía cạnh thường được đề cập bao gồm công nghệ mạnh mẽ (tức là những tác dụng có lợi của nó), toàn cầu hóa, y học hiện đại và kiến thức sâu rộng hơn về các xã hội trong quá khứ và các xã hội hiện đại trước đây. Chúng ta cũng khác các xã hội trước đây ở một số khía cạnh khiến chúng ta gặp nhiều rủi ro hơn họ: một lần nữa, công nghệ tiềm năng của chúng ta (tức là những tác động phá hủy không mong muốn của nó), toàn cầu hóa (đến nỗi giờ đây một vấn đề ở một phần của thế giới ảnh hưởng đến tất cả phần còn lại) , sự phụ thuộc của hàng triệu người trong chúng ta vào y học hiện đại vì sự sống còn của chúng ta và dân số của chúng ta lớn hơn nhiều. Có lẽ chúng ta vẫn có thể học hỏi từ quá khứ, nhưng chỉ khi chúng ta suy nghĩ kỹ về các bài học của nó.