WHAT DO WE MEAN BY BEING “TALENTED” OR “GIFTED”?

What do we mean by being ‘talented’ or ‘gifted’?

The most obvious way is to look at the work someone does and if they are capable of significant success, label them as talented. The purely quantitative route – ‘percentage definition’ – looks not at individuals, but at simple percentages, such as the top five per cent of the population, and labels them – by definition – as gifted. This definition has fallen from favour, eclipsed by the advent of IQ tests, favoured by luminaries such as Professor Hans Eysenck, where a series of written or verbal tests of general intelligence leads to a score of intelligence.

The IQ test has been eclipsed in turn. Most people studying intelligence and creativity in the new millennium now prefer a broader definition, using a multifaceted approach where talents in many areas are recognised rather than purely concentrating on academic achievement. If we are therefore assuming that talented, creative or gifted individuals may need to be assessed across a range of abilities, does this mean intelligence can run in families as a genetic or inherited tendency? Mental dysfunction – such as schizophrenia – can, so is an efficient mental capacity passed on from parent to child?

Animal experiments throw some light on this question, and on the whole area of whether it is genetics, the environment or a combination of the two that allows for intelligence and creative ability. Different strains of rats show great differences in intelligence or ‘rat reasoning’. If these are brought up in normal conditions and then mn through a maze to reach a food goal, the ‘bright’ strain make far fewer wrong turns that the ‘dull’ ones. But if the environment is made dull and boring the number of errors becomes equal. Return the rats to an exciting maze and the discrepancy returns as before – but is much smaller. In other words, a dull rat in a stimulating environment will almost do as well as a bright rat who is bored in a normal one. This principle applies to humans too – someone may be born with innate intelligence, but their environment probably has the final say over whether they become creative or even a genius.

Evidence now exists that most young children, if given enough opportunities and encouragement, are able to achieve significant and sustainable levels of academic or sporting prowess. Bright or creative children are often physically very active at the same time, and so may receive more parental attention as a result – almost by default – in order to ensure their safety. They may also talk earlier, and this, in turn, breeds parental interest. This can sometimes cause problems with other siblings who may feel jealous even though they themselves may be bright. Their creative talents may be undervalued and so never come to fruition. Two themes seem to run through famously creative families as a result. The first is that the parents were able to identify the talents of each child, and nurture and encourage these accordingly but in an even-handed manner. Individual differences were encouraged, and friendly sibling rivalry was not seen as a particular problem. If the father is, say, a famous actor, there is no undue pressure for his children to follow him onto the boards, but instead their chosen interests are encouraged. There need not even by any obvious talent in such a family since there always needs to be someone who sets the family career in motion, as in the case of the Sheen acting dynasty.

Martin Sheen was the seventh of ten children born to a Spanish immigrant father and an Irish mother. Despite intense parental disapproval he turned his back on entrance exams to university and borrowed cash from a local priest to start a fledgling acting career. His acting successes in films such as Badlands and Apocalypse Now made him one of the most highly-regarded actors of the 1970s. Three sons – Emilio Estevez, Ramon Estevez and Charlie Sheen – have followed him into the profession as a consequence of being inspired by

Bạn ‘tài năng’ hay ‘thiên bẩm’?

Cách rõ ràng nhất là xem xét công việc mà ai đó làm và nếu họ có khả năng thành công đáng kể, hãy gắn danh hiệu cho họ là tài năng. Phương pháp định lượng hoàn toàn – ‘xác định phần trăm’ – nghĩa là không xem xét các cá nhân, mà xem xét các tỷ lệ phần trăm đơn giản, chẳng hạn như năm phần trăm dân số cao nhất và gắn nhãn họ – theo định nghĩa – là năng khiếu. Định nghĩa này đã không còn được ủng hộ, và bị lu mờ bởi sự ra đời của các bài kiểm tra IQ, được ưa chuộng bởi những người nổi tiếng như Giáo sư Hans Eysenck, nơi một loạt các bài kiểm tra bằng văn bản hoặc lời nói về trí thông minh nói chung để đưa ra điểm số thông minh.

Bài kiểm tra IQ đã lần lượt bị lu mờ. Hầu hết những người nghiên cứu về trí thông minh và sự sáng tạo trong thiên niên kỷ mới hiện nay thích một định nghĩa rộng hơn, sử dụng cách tiếp cận đa diện, nơi các tài năng trong nhiều lĩnh vực được công nhận hơn là chỉ tập trung hoàn toàn vào thành tích học tập. Do đó, nếu chúng ta giả định rằng các cá nhân tài năng, sáng tạo hoặc có năng khiếu có thể cần được đánh giá qua nhiều khả năng, thì điều này có nghĩa là trí thông minh có thể xuất hiện trong các gia đình như một khuynh hướng di truyền hoặc thừa kế? Rối loạn tâm thần – chẳng hạn như tâm thần phân liệt – vậy năng lực tinh thần hiệu quả có được truyền từ cha mẹ sang con cái không?

Các thí nghiệm trên động vật làm sáng tỏ câu hỏi này, và trên toàn bộ lĩnh vực liệu đó là di truyền, môi trường hay sự kết hợp của hai yếu tố cho phép trí thông minh và khả năng sáng tạo. Các dòng chuột khác nhau cho thấy sự khác biệt lớn về trí thông minh hay ‘khả năng suy luận của loài chuột’. Nếu chúng được nuôi dưỡng trong điều kiện bình thường và sau đó đi qua mê cung để đạt được mục tiêu là thức ăn, thì chủng ‘nhanh trí’ mắc số lượt rẽ sai ít hơn so với các chủng ‘chậm hiểu’. Nhưng nếu môi trường trở nên chán nản và buồn tẻ thì số lỗi sẽ trở nên ngang nhau. Đưa lũ chuột trở lại một mê cung thú vị và sự khác biệt sẽ trở lại như trước – nhưng nhỏ hơn nhiều. Nói cách khác, một con chuột chậm chạp trong một môi trường đầy kích thích sẽ cũng như một con chuột thông minh bị chán nản trong một môi trường bình thường. Nguyên tắc này cũng áp dụng cho con người – ai đó có thể được sinh ra với trí thông minh bẩm sinh, nhưng môi trường của họ có lẽ là quyết định cuối cùng về việc họ có trở thành người sáng tạo hay thậm chí là thiên tài hay không.

Hiện nay đã có bằng chứng cho thấy hầu hết trẻ nhỏ, nếu được tạo đủ cơ hội và sự khuyến lệ, đều có thể đạt được mức độ đáng kể và bền vững về năng lực học tập hoặc thể thao. Những đứa trẻ thông minh hoặc sáng tạo thường rất năng động về thể chất đồng thời vì vậy mà chúng có thể nhận được nhiều sự quan tâm của cha mẹ hơn – hầu như theo mặc định – để đảm bảo an toàn cho chúng. Chúng cũng có thể rò chuyện và điều này tạo ra sự quan tâm của cha mẹ. Điều này đôi khi có thể gây ra vấn đề với những anh chị em khác, những người có thể cảm thấy ghen tị mặc dù bản thân họ có thể là người thông minh. Tài năng sáng tạo của họ có thể bị đánh giá thấp và không bao giờ thành hiện thực. Do đó, hai chủ đề dường như xoay quanh các gia đình sáng tạo nổi tiếng. Đầu tiên là cha mẹ có thể xác định được tài năng của từng đứa trẻ, từ đó nuôi dưỡng và khuyến khích chúng sao cho phù hợp nhưng theo cách đồng đều. Sự khác biệt giữa các cá nhân được khuyến khích, và sự ganh đua anh chị em thân thiện không được coi là một vấn đề cụ thể. Chẳng hạn, nếu người cha là một diễn viên nổi tiếng, không có áp lực nào quá lớn đối với việc bắt buộc con cái phải tiếp nối nghề của họ, nhưng thay vào đó, chúng được khuyến khích lựa chọn theo sở thích của chúng. Thậm chí không cần bất kỳ tài năng rõ ràng nào trong một gia đình như vậy vì luôn cần phải có một người định hướng sự nghiệp trong gia đình, như trong trường hợp của triều đại vương quyền Sheen.

Martin Sheen là con thứ bảy trong số mười người con có cha là người Tây Ban Nha nhập cư và mẹ là người Ireland. Bất chấp sự phản đối gay gắt của cha mẹ,